Kennisbank

2021

15 jaar marktwerking in de zorg
In 2006 startte de ambitieuze hervorming van het Nederlandse zorgstelsel gebaseerd op principes van gereguleerde concurrentie of marktwerking. Kunnen we – nu 15 jaar verder – die hervormingen als een succes beschouwen? Wat heeft 15 jaar marktwerking gedaan met toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid van ons zorgsysteem? Het boek ‘The market reform in Dutch health care; Results, lessons and prospects’ voorziet in een grondige terugblik.
Download het boek via deze website.

2018

Betaalbare zorg
De inzichten uit het kennisprogramma ‘Celsus, academie voor betaalbare zorg’ werden gebundeld in het gelijknamige boek 'Betaalbare zorg' onder redactie van Patrick Jeurissen, Hans Maarse en Marit Tanke.

Deze kernpublicatie is onderdeel van een reeks boeken over betaalbaarheid van zorg die tegelijkertijd verschenen. De overige titels in de deze reeks staan eveneens op deze pagina
Verkrijgbaar via SDU

Beleid en besturing in de zorg
Hans Maarse
Verkrijgbaar via SDU

Vijftig jaar kostenbeheersing in de zorg
Deel I: 1966-1995
Karel-Peter Companje, Ton Kappelhof, Robert Mouton en Patrick Jeurissen
Verkrijgbaar via SDU - (Deel II zie 2021)

Waardevolle zorg, Kwaliteit en doelmatigheid voor verpleegkundigen
Henny van Lienden en Hiske Calsbeek
Verkrijgbaar via Koninklijke van Gorcum

Het huidige onderwijs vraagt van verpleegkundigen het eigen handelen te kunnen beargumenteren met behulp van theoretische uitgangspunten en resultaten van wetenschappelijk onderzoek (evidence-based nursing). Effectief verplegen reikt studenten de argumenten aan voor het oplossen of hanteerbaar maken van een aantal veel voorkomende verpleegproblemen. In dit boek zijn verpleegproblemen uitgewerkt, die zich bij veel verschillende patiënten/zorgvragers kunnen voordoen, gericht op de somatiek. Net als in deel 2 gaat het hier om op zichzelf staande verpleegproblemen en interventies, zoals b.v.: ondervoeding, pijn, slaapproblemen e.d. Het boek opent met een inleiding over ebp, waarna de uitgewerkte verpleegproblemen volgen. Elk hoofdstuk vormt een afgerond geheel, dat afzonderlijk bestudeerd kan worden. De hoofdstukindeling volgt een vast patroon: elk hoofdstuk begint met een korte introductie, gevolgd door casuïstiek en een beschrijving van het probleemgebied, de verpleegkundige diagnostiek en de verpleegkundige interventies, waarna het wordt afgesloten met een kennistoets en een literatuuroverzicht.

Redactie: Prof. dr. Th. van Achterberg, dr. G.J.J.W. Bours, drs. A.M. Eliens.

Uitgever: Kavanah, Dwingeloo
ISBN: 9789057401244
Jaar van uitgave: 2012

In dit boek worden verpleegproblemen besproken die zich bij verschillende patiëntencategorieën kunnen voordoen en gelegen zijn in het psychosociale domein. Deze verpleegproblemen zijn geclusterd in een aantal verpleegkundige probleemgebieden (zie hieronder). Het boek opent met een inleiding, waarin de stand van zaken ten aanzien van evidence-based nursing wordt besproken en een toelichting wordt gegeven op de betekenis van enkele veel gebruikte classificatiesystemen en de PES-formule.

Na de inleiding volgen de uitgewerkte verpleegproblemen: elk hoofdstuk vormt een afgerond geheel (probleem-gebied), dat afzonderlijk bestudeerd kan worden.

De hoofdstukindeling volgt een vast patroon: elk hoofdstuk begint met een korte introductie, gevolgd door casuïstiek en een beschrijving van resp. het probleemgebied, de verpleegkundige diagnostiek en de verpleegkundige interventies, waarna het wordt afgesloten met een kennistoets en een literatuuroverzicht.

Redactie: Prof. dr. Th. van Achterberg, dr. G.J.J.W. Bours, drs. A.M. Elien.

Uitgever: Kavanah, Dwingeloo
ISBN: 9789057401176
Jaar van uitgave: 2011

De delen 1 en 2 in deze reeks behandelen veel voorkomende verpleegproblemen in de somatische en de psychosociale zorg. Het gaat daarbij om verpleegproblemen die bij veel verschillende patiënten kunnen optreden (algemene zorg).
Effectief Verplegen 3 en Effectief Verplegen 4 wijken daarvan af. In deel 3 en 4 worden verpleegproblemen bij specifieke groepen patiënten of zorgvragers belicht (complexe zorg). Door doelgroepen in plaats van verpleegproblemen als ingang te kiezen wordt het mogelijk de hele zorg voor een groep te beschrijven. De hoofdstukken behandelen dan ook problematiek op elk vlak van het menselijk functioneren. Bij het beschrijven van de verpleegproblemen voor een doelgroep is voor de bijzondere problemen van de bewuste groep gekozen. Voor algemene problemen die ook bij deze groepen voor kunnen komen, is waar mogelijk naar de delen 1 en 2 verwezen (bijvoorbeeld decubitus in deel 1 of therapietrouw in deel 2).
Dit boek wordt voorzien van een persoonlijke toegangscode waarmee gebruikers aanvullende informatie (zoals de nieuwste inzichten, meetinstrumenten en een kennistoets) kunnen raadplegen op www.verpleegproblemen.nl.

Redactie: Prof. dr. Th. van Achterberg, dr. G.J.J.W. Bours, drs. A.M. Eliens. 

Uitgever: Kavanah, Dwingeloo
ISBN: 9789057401183
Jaar van uitgave: 2012

Effectieve communicatie is een van de belangrijkste competenties van de huisarts. Toch blijft dit deelgebied bij (na)scholing soms onderbelicht en wordt het – ten onrechte – als vanzelfsprekend beschouwd. Optimaal communiceren kan het consult en de praktijkvoering veel doeltreffender en plezieriger maken.

'Handboek effectieve communicatie in de huisartsenpraktijk'. Auteurs: Dielissen, P.W. / Jagt, E.J. van der / Timmerman, A.A. Met bijdragen van W. Dekkers, S. Naber, P. Giesen (IQ Health).

Uitgever: Prelum
ISBN:9789085621478
Jaar van uitgave: 2016

Reduce low-value care with this practical guide.

Low-value care harms patients, overburdens healthcare professionals, threatens healthcare systems and damages the climate. How to Reduce Overuse in Healthcare: a practical guide is designed to provide practical guidance and tools for healthcare providers, their professional societies and policy makers developing programs to de-implement low-value or unnecessary care. This guide provides a five-step evidence and theory-based framework for developing and evaluating programs such as Choosing Wisely to reduce low-value care and improve patient outcomes.

How to Reduce Overuse in Healthcare: a practical guide readers will also find:

• An author team involved in the leading Choosing Wisely international network
• Detailed analysis of how to identify potential low-value care areas, select interventions and more
• Practical, real-world examples at the end of each chapter illustrating examples of overuse and de-implementation

How to Reduce Overuse in Healthcare: a practical guide describes the state of the art in de-implementation for healthcare professionals, healthcare administrators and policy makers looking to reduce low-value care in a more effective and evidence-based way.

Meer info op de website van Wiley.

Implementatie in de zorg mag zich verheugen in een groeiende belangstelling van wetenschap en praktijk. Het boek ‘Implementatie: Effectieve verbetering van de patiëntenzorg’ onder redactie van Michel Wensing en Richard Grol biedt al vele jaren een praktisch en wetenschappelijk onderbouwd overzicht van de kennis op dit gebied. Het wordt in het onderwijs breed gebruikt. 

Onlangs is de achtste, herziene editie gepubliceerd, waaraan diverse wetenschappers van het Radboudumc hebben meegewerkt. Het boek behandelt onder meer klinische richtlijnen, implementatiestrategieën, kwaliteitsindicatoren, patiëntveiligheid, empowerment van patiënten, en procesevaluatie. De nieuwe editie bevat veel nieuwe kennis, die de afgelopen jaren internationaal beschikbaar gekomen is.

Meer informatie op de website van BSL.

Onlangs is het boek Het coachen van peer learning in de gezondheidszorg van Marjo Maas en Anjo Markhorst uitgekomen. Een Peer Learning (PL) Groep is een groep professionals die gezamenlijk werken aan professionalisering, kwaliteitsverbetering en innovatie. Centraal staat het leren van elkaar aan de hand van vraagstukken uit de praktijk of de wetenschap. In dit boek richten de auteurs zich primair op het coachen van PL-groepen die werken aan een goede en verantwoorde gezondheidszorg.

Een kritische reflectie op de actuele zorgpraktijk en het samen zoeken naar alternatieve of nieuwe manieren van handelen vormen daarbij de rode draad. De auteurs van dit boek zijn ervaren PL-coaches in de zorg en trainers van PL-coaches. Ze hebben dit boek samengesteld op basis van de beschikbare literatuur over leren en professionaliseren, hun ervaring als trainers en hun observationeel onderzoek aan de hand van video-opnames van PL-sessies.

Het coachen van Peer Learning in de gezondheidszorg is bedoeld voor professionals in de gezondheidszorg die ervaring hebben met, of interesse hebben in, het coachen van professionele leergroepen. In dit boek krijgt de (potentiële) coach handvatten om het proces van Peer Learning te faciliteren en om adequaat te handelen als het nodig is om het proces bij te sturen.

Marjo Maas is verbonden als hoofddocent aan de Academie Paramedische Studies van de HAN en als onderzoeker aan Radboudumc, afdeling IQ Health. Anjo Markhorst is eigenaar van Alinea Consult, organisatiecoach en als onderzoeker verbonden aan Radboudumc, afdeling IQ Health.

Dit boek is tot stand gekomen met steun van de Stichting Keurmerk Fysiotherapie. Klik hier voor meer info: https://www.2010uitgevers.nl/product/het-coachen-van-peer-learning-in-de-gezondheidszorg/

Nieuw boek: Ik zie u staan. De helende kracht van empathie

Onlangs kwam het boek met deze titel uit, onder redactie van prof. dr. Maria van den Muijsenbergh en dr. Hub Wollersheim. Dr. Wollersheim werkte tot aan zijn pensionering als onderzoeker en docent bij IQ Health. In een tijd waarin polarisatie en individualisme overheersen, biedt dit boek een essentiële blik op het belang van empathie en menselijkheid. Het verkent hoe de afnemende empathie onze relaties en maatschappelijke structuren beïnvloedt.

Door een reeks essays van experts uit verschillende velden, waaronder filosofie, medische wetenschap en technologie, belicht dit boek de veelzijdigheid van empathie. Het onderzoekt de impact van een empathische houding in de relatie tussen arts en patiënt, en hoe dit zich vertaalt naar bredere sociale en politieke vraagstukken.

Elk jaar komen in de gezondheidszorg veel waardevolle nieuwe inzichten, technologieën, programmas of best practices beschikbaar. Helaas vinden veel van deze innovaties hun weg naar de praktijk niet. Hoe komt dat? En hoe kan effectieve verbetering van de patiëntenzorg worden gerealiseerd? In deze - grondig herziene - uitgave van Implementatie: effectieve verbetering van de patiëntenzorg vindt u actuele informatie over de implementatie van uiteenlopende veranderingen. Het proces van innovatie in de praktijk wordt zorgvuldig geanalyseerd en besproken aan de hand van een praktisch, stapsgewijs model. Een groot aantal wetenschappelijke bevindingen en praktische voorbeelden wordt gepresenteerd om het model toe te lichten. In Implementatie: effectieve verbetering van de patiëntenzorg ligt de nadruk op het verbeteren van het handelen van artsen, paramedici en verpleegkundigen en de teams waarin zij werken. De patiënt staat hierbij centraal. Het is een praktisch boek voor zorgverleners, leidinggevenden, kwaliteitsfunctionarissen, managers, beleidsmakers en onderzoekers die betrokken zijn bij de optimalisering van de patiëntenzorg in Nederland. Richard Grol is emeritus hoogleraar Kwaliteit van Zorg aan de universiteiten van Nijmegen en Maastricht, Michel Wensing is hoogleraar Implementation Science aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

Redactie: Richard Grol en Michel Wensing.

Uitgever: Reed business, Amsterdam
ISBN:   9789035233966
Jaar van uitgave: 2011

Strategies for successfully updating and improving health care organizations of all kinds. 

Health care is always evolving and improving. However, the rapid speed of medical advancement can make the adoption of new technologies and practices a challenging process – particularly in large organizations and complex networks. Any projected impact upon quality and outcomes of care must be carefully evaluated so that changes may be implemented in the most efficacious and efficient manner possible.

Improving Patient Care equips professionals and policymakers with the knowledge required to successfully optimize health care practice. By integrating scientific evidence and practical experience, the text presents a cohesive and proven model for practice change and innovation, complete with analysis of innovation, target group and setting; selection and application of strategies; and evaluation of process, outcomes and costs.

This new third edition also includes:

• Newly written chapters on clinical performance feedback, patient engagement, patient safety, evaluation designs, and methods for process evaluation
• Increased emphasis on the role of contextual influences in implementation and improvement
• New research examples from across the world and updated scientific literature throughout

Designed to help promote safer and more efficient, patient-centered care and better outcomes, Improving Patient Care is an essential resource for healthcare providers, quality assessors, and students of health services research, health management, and health policy.

Editors: Michel Wensing, Richard Grol, Jeremy Grimshaw

More information can be found on the website of Wiley.

"Kwaliteit van zorg wordt door veel factoren bepaald, onder andere door de (persoonlijke en professionele) kwaliteiten van professionals zoals artsen en verpleegkundigen. Tot die kwaliteiten behoren ook de persoonlijke eigenschappen om ethisch verantwoord je werk te kunnen doen als professional - deugden. Dit boek bevat onder meer een hoofdstuk over de deugden van de arts, de deugden van de verpleegkundigen en twee 'profielen' van zorgprofessionals. Eén daarvan is prof.dr. Baziel van Engelen, neuroloog bij het Radboudumc. Het boek combineert twee onderzoeksthema's van IQ Health: 'professionele ontwikkeling' en 'ethiek'."

Volgens de deugdethiek komt goed handelen voort uit houdingen die je gaandeweg je leven ontwikkelt, zoals moed, rechtvaardigheid en integriteit. Als je karakter hebt, streef je zulke deugden na. Ze maken je eigen leven en dat van je medemensen goed, ook als je aan het werk bent.

‘Wie deugt, levert virtuoos maatwerk.’

Welke deugden zijn van belang in beroepspraktijken zoals onderwijs, zorg, recht en bedrijfsleven en hoe ontwikkel je ze? Dit boek bundelt antwoorden op die vragen en korte interviews met professionals zoals Robbert Dijkgraaf, Femke Cools en Jos de Blok. Paul van Tongeren schreef ter inleiding een beknopte geschiedenis van de deugdethiek.

Redactie Wouter Sanderse en Jos Kole
ISVW uitgevers NUR: 730 / ISBN: 978-94-91693-62-5

Er is een nieuwe editie van het boek Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg verschenen. Het boek is nu ook nadrukkelijk voor verpleegkundigen geschikt gemaakt.

In opleidingen in de gezondheidszorg wordt in toenemende mate aandacht besteed aan kwaliteitsverbetering en het voorkomen van onveiligheid in patiëntenzorg. De toegenomen aandacht voor kwaliteit van zorg blijkt bijvoorbeeld uit het recente Raamplan. In het Raamplan Artsenopleiding 2020 gaat men uit van het (bijgestelde) CanMEDS-raamwerk. Had in 2009 nog ongeveer de helft van de competenties  een relatie met kwaliteit en veiligheid,  professioneel gedrag en ethisch moreel denken en handelen, in 2020 is dit meer dan driekwart. Bovendien zijn veel  competenties explicieter uitgewerkt in de richting van patiëntveiligheid, continuïteit van zorg, werken aan deugden en professioneel gedrag, reflectief vermogen en levenslang leren, interprofessioneel samenwerken, samen beslissen en het coproduceren van zorg. Deze onderwerpen komen uitgebreid aan bod in dit leerboek.

Kwaliteit en veiligheid hebben zulk een hoge prioriteit vanwege de belangrijke consequenties voor patiënt en maatschappij. Maar wat betekent het precies om op een transparante wijze kwalitatief goede en veilige zorg te leveren? Welke rol speelt de zorgorganisatie, en hoe kan de arts, verpleegkundige of paramedicus individueel aan veilige patiëntenzorg bijdragen? Hoe worden calamiteiten voorkomen? Maar ook: hoe adequaat om te gaan met een gemaakte fout en hoe daarvan te leren? 

In Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg wordt verhelderd wat kwaliteit van zorg is en wat voorwaarden zijn voor kwaliteitsverbetering. De verschillende dimensies als professionele, organisatorische en patiëntgerichte kwaliteit worden besproken, evenals het onderzoek naar kwaliteitsverbetering en de implementatie in de praktijk. Ondanks het streven naar optimale patiëntenzorg blijven er altijd incidenten optreden. Een apart hoofdstuk is daarom gewijd aan hoe om te gaan met een calamiteit, met oog voor patiënt, organisatie en voor eigen gevoelens en functioneren. De mogelijkheden van kwaliteitsverbetering worden in dit boek met tal van voorbeelden uit de klinische praktijk geïllustreerd.

Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg is geschreven door vooraanstaande Nederlandse kwaliteitsonderzoekers en verbeteraars, –professionals en zorgverleners, die al vele bijdragen hebben geleverd aan daadwerkelijke verbetering van de patiëntenzorg. Met dit boek bieden zij iedere (aanstaande) zorgprofessional de kennis en handvatten om optimale patiëntenzorg na te streven en te reflecteren op de eigen rol hierin.  

Redactie: Hub Wollersheim, Trudy van der Weijden, Cordula Wagner, Kees Ahaus, Jaap Hamming en Hester Vermeulen.

Kwaliteit van zorg staat onder druk door veel vraag, complexiteit en hoge kosten. Het idee van ‘passende zorg’ helpt om deze problemen aan te pakken. De vernieuwde druk van dit boek geeft inzicht in theorieën (hoofd), het stimuleert zelfreflectie (hart) en bevat praktische tips (handen). Het boek helpt bij het verdiepen van kennis, en ook bij het ontwikkelen van een eigen kijk op de kwaliteit van zorg. Voor (toekomstige) zorgprofessionals die niet alleen willen weten wat goede zorg is, maar ook willen begrijpen hoe ze écht het verschil kunnen maken.

IQ Health collega’s Marlies Hulscher, Rosella Hermens, Hiske Calsbeek en Hester Vermeulen hebben deze vernieuwde druk mede mogelijk gemaakt. Het boek is te bestellen via:

BSL Shop | Kwaliteit en veiligheid in patiëntenzorg

Op 25 mei 2021 verscheen bij Kok Boekencentrum de bundel Leven met euthanasie, door Theo Boer, Stef Groenewoud (gezondheidswetenschapper en ethicus bij IQ Health) en Wouter de Jonge. Het boek is een bundeling van ruim veertig ervaringsverhalen van mensen die op een bepaalde manier betrokken zijn (geweest) bij euthanasie.

Bij circa één op de twintig overlijdens is er in Nederland sprake van euthanasie. Als antwoord op niet te plannen en ongewenst lijden kiezen mensen voor deze geplande dood. Maar wat betekent de ‘goede dood’ voor direct betrokken naasten? Hoe ervaren zij dit? Leven met euthanasie geeft een indrukwekkende, aangrijpende kijk in de verhalen van 43 nabestaanden.

Medical Practice Variations © 2016

Editors: Johnson, Ana, Stukel, Thérèse A. (Eds.)

• Raises critical concerns about the quality, equity and efficiency of international health care resources  
• Raises critical concerns about the quality, equity and efficiency of international health care resources
• Synthesizes current research on variations in healthcare utilization, delivery and outcomes
• Outlines established concepts & frameworks involved in researching medical practice variations
• Examines systemic questions about healthcare spending, decision-making and service disparities

Medical Practice Variations Part of the series Health Services Research pp 113-122

Medical Practice Variations in Primary Care
Gert P. Westert Affiliated with Health Services Research, Scientific Institute for Quality of Healthcare (IQ Health), Radboud University Nijmegen Medical Centre Email author 

• Judith D. de Jong Affiliated with Health Care System and Governance, NIVEL (Netherlands Institute for Health Services Research)
• Philip da Silva Affiliated with NHS Right Care

In de dagelijkse zorg hebben verpleegkundigen net als andere zorgprofessionals veel vragen. Wat wil een patiënt bereiken? Waar gaan we aan werken? Wat zijn de effecten van de zorg? Moet de behandeling worden bijgesteld?

De derde, herziene druk van het boek Meten in de praktijk is nu ook toegankelijk voor verpleegkundigen. Het boek bevat een stappenplan voor het gebruik van meetinstrumenten in de gezondheidszorg. 

Door meten worden deze zaken verhelderd en geobjectiveerd. De zorgprofessional, de patiënt en zijn naasten hebben hier profijt van, zowel bij het bepalen van de diagnose, als het voorspellen van het beloop van het herstel, en ook het samen bepalen van het doel en het evalueren van een behandeling.

Hester Vermeulen, hoogleraar verplegingswetenschap bij IQ Health, is aan het redactieteam toegevoegd. Hierdoor is nu het verpleegkundig perspectief hierin goed vertegenwoordigd. Verpleegkundigen gebruiken in alle settings regelmatig meetinstrumenten. Aan de hand van een stappenplan kun je nu ook als verpleegkundige leren hoe je op een systematische en kritische manier het juiste meetinstrument kunt zoeken, selecteren en de uitkomsten ervan interpreteren en integreren in het behandelproces.

In deze derde druk is er dus meer aandacht voor het interpreteren en gebruiken van de resultaten in het zorgproces. Daarnaast wordt samengewerkt met de website https://meetinstrumentenzorg.nl/, waardoor de meetinstrumenten en de gebruikersinformatie vrij toegankelijk beschikbaar zijn. 

Het boek is nu ook toegankelijk voor verpleegkundigen. Verder is het bedoeld voor alle zorgprofessionals, studenten en docenten aan gezondheidszorgopleidingen in het hoger onderwijs. Daarnaast is het een handige gids voor professionals en kwaliteitsmedewerkers die werkzaam zijn in de gezondheidszorg. 

De redactieleden zijn Sandra Beurskens, Roland van Peppen, Raymond Swinkels, Hester Vermeulen en Harriët Wittink. Het boek is te bestellen via:https://www.bsl.nl/shop/meten-in-de-praktijk-9789036824583.html

In 2020 kwam een nieuw internationaal boek uitgekomen: “Occupational therapy for older people”, in het Nederlands “Ergotherapie bij ouderen”.  Het boek beschrijft ergotherapie interventies bij ouderen in de eerstelijnszorg, de intensive care, de revalidatie, het verpleeghuis, de palliatieve zorg en toekomstperspectief.

De editors van dit boek zijn IQ Health hoogleraar Maud Graff, Christian Pozzi, Alessandro Lanzoni en Alessandro Morandi. Het boek is uitgegeven bij Springer International Publishers, 2020.

Setting up clinical trials is a complicated business, and one of the more difficult questions is how many patients and centres to include in multi-centre trials.
Statistician Steven Teerensta from Radboud University Medical Center and Mirjam Moerbeek from Utrecht University have published the book 'Power Analysis of Trials with Multilevel Data' with Chapman and Hall  explaining exactly what the issues are and giving guidelines to researchers.

Verpleegkundigen zijn van cruciaal belang voor het leveren van kwalitatief hoogstaande zorg. Door het tonen van leiderschap hebben zij invloed op kwaliteit, veiligheid, effectiviteit en persoonsgerichtheid van zorg. Immers verpleegkundigen hebben invloed op belangrijke uitkomstmaten, zoals minder ondervoeding, infecties, pijn, angst en meer participatie, therapietrouw en zelfmanagement.  Verpleegkundigen hebben invloed op hun eigen ontwikkeling en professionaliteit maar ook op die van studenten en collega’s in hun team of de organisatie.

De redactie van dit boek, waaronder drie collega's uit het Radboudumc, IQ Health, nodigt verpleegkundigen uit om zelf het thema verpleegkundig leiderschap te verkennen en eigen te maken. Zij stellen in dit boek tussendoor veel vragen, laten reflecteren op eigen praktijksituaties of geven korte opdrachten over leiderschap. Want leiderschap is net als verpleegkunde een 'practice', met andere woorden, je moet het doen, oefenen, leren en proberen.

Dit boek is bedoeld voor alle ambitieuze verpleegkundigen die zich in uiteenlopende rollen en functies bezighouden met de professionalisering van hun vak en de functie van aanjager vervullen. Meer specifiek gaat het om: verpleegkundigen die een programma volgen tot verpleegkundig leider, verpleegkundige adviesraden, verpleegkundig specialisten in opleiding, studenten in de laatste fase van de bachelor opleiding.

Redactie en auteurs: Hester Vermeulen, Monique van Dijk, Maud Heinen, Gerda Holleman, Anita Huis, Erwin Ista, Pieterbas Lalleman, Catharina van Oostveen en Marjolein Schouten.

Onderzoek onder huisartsen in 10 landen

De Nederlandse gezondheidszorg kenmerkt zich door een sterke eerstelijnszorg. Voor de meeste gezondheidsproblemen is de huisartsenpraktijk de eerste plek waar men aanklopt voor professionele hulp. Voor van specialistische hulp is meestal een verwijzing van een huisarts nodig. Hierdoor heeft de huisarts de functie van poortwachter in de zorg. Huisartsenzorg is generalistische medische zorg, laagdrempelig toegankelijk voor alle mensen dichtbij huis en vervult hiermee een prominente plaats in de gezondheidszorg. Er zijn verschillende uitdagingen in de zorg, onder andere door de vergrijzing, stijgende zorgkosten en complexer wordende maatschappij en gezondheidszorg.

In dit rapport staat de kwaliteit van de Nederlandse gezondheidszorg centraal, zoals die door huisartsen anno 2022 wordt ervaren. Er is aandacht voor onder andere digitalisering, praktijkorganisatie, toegankelijkheid van de zorg, coördinatie van zorg en de zorg voor chronische patiënten.

De resultaten zijn afkomstig uit de 2022 Commonwealth Fund International Health Policy Survey (IHP 2022). Naast Nederlandse huisartsen namen huisartsen uit nog negen andere Westerse landen deel. Dit levert een genuanceerd beeld op van het functioneren van het Nederlandse gezondheidszorgsysteem, zoals dat door huisartsen wordt ervaren. Elke drie jaar wordt dit onderzoek onder huisartsen herhaald. In de tussenliggende jaren wordt een vergelijkbare studie uitgevoerd onder burgers en chronisch zieken.

Het onderzoek is gesubsidieerd door de Commonwealth Fund, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, en IQ healthcare. Het onderzoek is uitgevoerd met ondersteuning van het Nederlands Huisartsen Genootschap.

Download de rapportage

Komt infectiepreventie aan bod in de opleidingen Verpleegkunde? En zo ja: hoe? Anita Huis en Irma Maassen van IQ healthcare onderzochten het namens GAIN (het Gelders Zorgnetwerk Infectiepreventie). Dat gebeurde na signalen uit diverse zorgorganisaties dat stagiairs niet altijd thuis zijn in de regels rondom infectiepreventie. De uitkomsten vormen de basis voor een landelijk project om infectiepreventie een prominentere plek te geven in de curricula van mbo en hbo.

Het onderzoek bestond uit een enquête en interviews. In totaal 733 verpleegkundigen-in-opleiding van 37 onderwijsinstellingen vulden de vragenlijst in. Ruim 18% van de studenten meldden dat er binnen hun opleiding geen aandacht was voor infectiepreventie. Meer dan een derde van deze groep is zij-instromer of volgt een verkort traject. Omdat infectiepreventie vooral in het eerste jaar aan bod komt, kan het zijn dat niet-reguliere studenten het onderwerp daardoor mislopen. Anita en Irma namen daarnaast interviews af bij 3 mbo- en 3 hbo-opleidingen.

Uitkomsten

Handhygiëne en persoonlijke hygiëne komen op de meeste scholen wel aan bod. Andere onderwerpen scoorden maar matig. Dan gaat het bijvoorbeeld om antibioticaresistentie en BRMO’s of om persoonlijke beschermingsmiddelen. Thema’s die in de opleidingen echt gemist worden, zijn onder andere aandacht voor infectieziekten en aanspreekgedrag.

Aanbevelingen

De onderzoekers doen in het rapport een aantal aanbevelingen. Meer herhaling in het curriculum is er één van. Verder wordt bijvoorbeeld genoemd: meer verdieping en meer aandacht voor BRMO’s.

Landelijk project

Binnenkort start een landelijk project om infectiepreventie een prominentere plek te geven in de opleidingen. Alle zorgnetwerken werken daarin samen. De rapportage van Anita en Irma vormt de basis voor het project. Het doel is om leerdoelen te formuleren rondom infectiepreventie. Die worden vervolgens voorgelegd aan de MBO Raad en de Vereniging Hogescholen.

Meer weten? Lees hier het onderzoeksrapport.

Passende zorg is sinds kort de norm geworden in Nederland. Maar passende zorg bestaat veel langer. Al in 1991 schreef de commissie-Dunning in haar rapport 'Kiezen in de zorg' over de noodzaak van keuzes. In 2013 presenteerden de Amerikaanse wetenschappelijke verenigingen hun Choosing Wisely lijstjes met voorbeelden van zorg waarbij artsen terughoudend moeten zijn. De Nederlandse medisch specialisten volgden met hun 'Verstandige Keuzes'. Maar lijstjes veranderen de zorg niet. Daarom startte het Citrienfondsprogramma Doen of laten? met een benadering waarbij zorgprofessionals zelf in de lead kwamen om de zorg te veranderen. Wat hebben we bereikt?

Open de desktop versie
Open de mobiele versie

Jaarlijks neemt Nederland deel aan de International Health Policy (IHP) survey van de Commonwealth Fund. Afwisselend worden burgers, patiënten en huisartsen bevraagd in elf Westerse landen. Dit maakt het mogelijk om de prestaties van de Nederlandse gezondheidszorg af te zetten tegen die van de tien andere deelnemende landen. Onderzoekers van IQ healthcare hebben de resultaten verwerkt in rapporten. 

Er ontstaat zo een gedifferentieerd beeld over het functioneren van het Nederlandse gezondheidszorgsysteem, zoals dat door de onderzochte deelnemers wordt ervaren. Met deze monitoring worden ontwikkelingen door beleid, maar ook andere (externe) factoren, inzichtelijk en zijn internationale vergelijkingen mogelijk.

Voor de survey van 2020 zijn burgers tussen 18 jaar en 64 jaar geïnterviewd op de thema’s. De focus lag op de thema’s participatie - toegankelijkheid - zorgconsumptie - financiële toegankelijkheid en kosten en Functioneren van het zorgstelsel. In 2021 waren dit burgers van 65 jaar en ouder met als thema’s coördinatie en nazorg - Zorgwensen over levenseinde - (financiële) toegankelijkheid  en Coronacrisis en sociale zekerheid.

Ten tijde van de start van de survey in 2020 diende de COVID-19 pandemie zich aan. In de editie van 2020 zijn er enkele vragen aan de survey toegevoegd over het testen, de behandeling en de gevolgen van COVID-19. In 2021 zijn neveneffecten van de coronacrisis als uitgestelde zorg en de effecten op de sociale zekerheid verzameld.

De surveys laten zien dat Nederland op enkele aspecten van zorg zoals betrokkenheid bij beslissingen over gezondheid en behandeling, de sociale zekerheid en de toegankelijkheid van zorg zeer hoog scoort vergeleken met de andere landen. Op de meeste overige aspecten van de IHP survey scoort Nederland gemiddeld tot goed. Net als in voorgaande edities blijft er ruimte voor verbetering. Onder andere op het gebied van leefstijladviezen, coördinatie en nazorg en zorgwensen rondom het levenseinde. Ook nazorg en informatieoverdracht tussen de tweedelijn en eerstelijn is, net als eerdere jaren, een punt van aandacht.

Beide rapportages zijn hieronder beschikbaar:

Rapportage IHP survey 2020

Rapportage IHP survey 2021

De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) houdt toezicht op de kwaliteit van zorg van zorgaanbieders. Complexe zorg, zoals zorg voor mensen in kwetsbare situaties, wordt steeds meer georganiseerd in zorgnetwerken. Samenwerking is dan nodig om persoonsgerichte zorg mogelijk te maken. Als er alleen toezicht gehouden wordt op de directe zorgverlening dan blijven eventuele problemen in zorgnetwerken onderbelicht, terwijl deze wel van invloed zijn op de directe zorg.

De inspectie is daarom gestart met het ontwikkelen van toezicht op zorg in zorgnetwerken vanuit het patiënten/cliënten perspectief en werkt nu ook aan het toezicht op de samenwerkende organisaties. Toezicht houden op samenwerkende partijen (regionale zorgnetwerken) is complexer dan toezicht houden op individuele zorgaanbieders.

Aan Erasmus School Health Policy & Management (Erasmus Universiteit Rotterdam) en IQ healthcare (Radboudumc) is gevraagd bouwstenen aan te leveren voor de verdere ontwikkeling van het toezicht op zorgnetwerken. Daarvoor zijn onder meer het functioneren van de samenwerking in zorgnetwerken en de eerste ervaringen met het toezicht op samenwerking onderzocht. De opdracht spitste zich toe op zorgnetwerken voor mensen in kwetsbare situaties. De opgeleverde bouwstenen zijn breed toepasbaar in het toezicht. In het rapport presenteren de onderzoekers veertien aanbevelingen waarmee de inspectie het toezicht op zorgnetwerken verder kan ontwikkelen.

Onderzoekers dr. Jozé Braspenning en promovenda Rabab Chrifou waren vanuit IQ healthcare betrokken bij de totstandkoming van dit rapport.

Lees hier het rapport.

Dit rapport is onderdeel van de Programmeringsstudie Ontwikkeling Kwaliteitsstandaarden 2019-2022. Het doel van de studie, opgezet door IQ healthcare in samenwerking met het NIVEL en de Hogeschool Utrecht, was het ontwikkelen van een agenda van activiteiten om bestaande en toekomstige kwaliteitsstandaarden te implementeren. Subdoelen hierbij waren: het geven van een  overzicht van kwaliteitsstandaarden waar implementatieactiviteiten nodig zijn, een overzicht van implementatieactiviteiten voor toekomstige wijkverpleegkundige kwaliteitsstandaarden en het doen van aanbevelingen om implementatie in te bedden in de kwaliteitscyclus. 

Voor het ontrafelen van de implementatievraagstukken zijn verschillende methoden gebruikt. Ten eerste een analyse vanuit implementatieperspectief van de resultaten van de eerste twee deelstudies (de Groot & Francke, 2021, Zuidema et al., 2021). Ten tweede een nadere analyse van het onderwerp Advance Care Planning dat vanuit het werkveld op basis van een uitvraag van het Panel V&V werd aangedragen als onderwerp voor de ontwikkeling van een nieuwe kwaliteitsstandaard voor de wijkverpleging. Ten derde een analyse van de ontwikkelingen binnen V&VN ten aanzien van kwaliteitsstandaarden. Hier kwamen een aantal kernaanbevelingen uit voort naast een overzicht van bestaande kwaliteitsstandaarden die mogelijk al een deel van de vragen uit de praktijk beantwoorden maar nog niet toegespitst zijn op de wijkverpleging. De kernaanbevelingen zijn gericht op 1) prioritering op basis van de behoefte vanuit het veld, 2) een proefimplementatie als vast onderdeel van het ontwikkeltraject, 3) implementatie-ondersteunende tools samengevat voor de praktijk, 4) een format voor een verspreidingsplan, en 5) het organiseren van een systeem dat de kennisname en gebruik van kwaliteitsstandaarden op geaggregeerd niveau monitort en/of evalueert.

Betrokken partners

• IQ health, Radboudumc Nijmegen: Maud Heinen, Anita Huis en Hester Vermeulen
• Nivel, Utrecht: Anneke Francke, Kim de Groot
• Hogeschool van Utrecht: Rixt Zuidema, Nienke Bleijenberg

Lees hier het rapport en bekijk hier de infographic.

Om de langdurige zorg voor ouderen in Nederland toekomstbestendig te maken moet de overheid een realistische langetermijnvisie ontwikkelen, in dialoog met alle belanghebbenden, als voorwaarde voor een stabiel maatschappelijk draagvlak. Dit is de belangrijkste conclusie uit de working paper ‘Houdbare ouderenzorg – Lessen en ervaringen uit andere landen’ dat vandaag is gepubliceerd door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR).

De landenstudie is uitgevoerd door onderzoekers van Leyden Academy on Vitality and Ageing, IQ Health Radboudumc en Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM), en vormt een achtergrondstudie bij het lopende WRR-adviestraject Houdbare Zorg.

Bekijk het rapport hier.

IQ Health heeft in opdracht van Stichting NTS een wetenschappelijke studie verricht naar de validiteit en betrouwbaarheid van de Nederlandse Triage Standaard (NTS) bij volwassenen. In een landelijk onderzoek werden 41 casussen met reële en veel voorkomende gezondheidsklachten beoordeeld door 102 ervaren triagisten van de 3 partners in de spoedzorgketen: Huisartsenpost (HAP), de Meldkamer Ambulancezorg (MKA) en de Spoedeisende Hulp (SEH).

Bekijk het rapport hier.

Voor mensen met een cochleair implantaat (CI) is het luisteren naar muziek en het genieten van muziek een uitdaging. Pianiste Joke Veltman ontwikkelde vanuit eigen ervaring een training waarmee muziek-plezier weer teruggebracht kan worden in het leven van mensen met een cochleair implantaat. De rapportage “Project Musi-CI ZonMw Project ‘Voor Elkaar!’” beschrijft de doorontwikkeling van deze training.

Open de rapportage

Door nieuwe manieren van werken in het Beatrixziekenhuis in Gorinchem en ziekenhuis Bernhoven in Uden is de doelmatigheid van de zorg verbeterd. De ziekenhuizen hebben hun organisatie zo ingericht dat de kwaliteit van zorg voor de patiënt meer centraal staat en er minder wordt gestuurd op het aantal behandelingen. Initiatieven van zorgverleners krijgen meer ruimte, er wordt meer samengewerkt met de huisarts en er zijn organisatieveranderingen doorgevoerd. Ook worden niet langer afspraken gemaakt met de verzekeraar per behandeling, maar zijn er vaste bedragen afgesproken voor vijf jaar. Dit staat in de zojuist gepubliceerde evaluatie van de nieuwe werkwijzen van het Centraal Planbureau (CPB), IQ Health en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).
 
De ziekenhuizen hadden ieder hun eigen strategie die paste bij hun situatie. In Bernhoven zijn bijvoorbeeld alle medisch specialisten in loondienst gegaan en in het Beatrixziekenhuis is een ander verdeelmodel voor financiering van medisch specialisten ingevoerd. In Bernhoven is daarnaast een organisatieverandering doorgevoerd waarbij het ziekenhuis is ingericht naar vier typen zorgverlening: acute zorg, diagnose en indicatiestelling, interventie-zorgstraten en chronische zorg.

De veranderingen in beide ziekenhuizen zijn mogelijk gemaakt door vijfjarige aanneemsommen met de belangrijkste zorgverzekeraars (VGZ en CZ) uit de regio. Dit zorgde voor financiële stabiliteit en een verlaging van de prikkel om zo veel mogelijk patiënten te behandelen, en gaf de ziekenhuizen ruimte om grote organisatorische veranderingen door te voeren. Belangrijk voor het resultaat was het opstarten van ruim vijftig initiatieven vanaf de werkvloer om de kwaliteit te verbeteren, evenals goede samenwerking met huisartsen en zorgverzekeraars en het wegnemen van ongewenste prikkels om te behandelen bij medisch specialisten.
 
Drie jaar na invoering is het behandelvolume (de waarde van de DBC-behandelingen) in Bernhoven met 13% gedaald en bij het Beatrixziekenhuis met 7%, in vergelijking met andere ziekenhuizen. Deze afname kwam tot stand door zowel minder als minder intensief te behandelen. Zo heeft in beide ziekenhuizen een sterkere verplaatsing van klinische zorg naar dagbehandeling plaatsgevonden en is meer zorg door de huisarts in de regio gedaan dan bij vergelijkbare ziekenhuizen.

Er zijn nauwelijks aanwijzingen voor negatieve effecten. Het onderzoek laat zien dat er geen verschuiving van patiënten naar andere ziekenhuizen in de regio heeft plaatsgevonden. De kwaliteit van zorg in beide ziekenhuizen is volgens het onderzoek gemiddeld genomen niet veranderd.

Een meer doelmatige zorg is een eerste belangrijke stap naar lagere zorguitgaven. Het biedt immers ruimte voor ziekenhuizen om (op termijn) de uitgaven aan zorg te verminderen en voor zorgverzekeraars om de zorgpremies voor verzekerden te verlagen. Een evaluatie over een langere periode is echter nodig om vast te stellen of de veranderprogramma’s tot blijvende financiële besparingen zullen leiden.

Voor meer informatie:

Bekijk het rapport hier.
Auteurs: Simone van Dulmen, Niek Stadhouders, Gert Westert, Erik Wackers, Patrick Jeurissen

Lees de gezamenlijke policy brief van de drie partijen: Evaluatie programma's Beatrixziekenhuis en Bernhoven, CPB Policy Brief. CPB/IQHealth/NZa. (2020).

Lees meer in het achtergronddocument over het onderzoek van het CPB en de NZa: CPB/NZa. (2020). Casestudy Beatrixziekenhuis en Bernhoven